Audiometria słowna (audiometria mowy)
Audiometrię słowną wykonuje się jako badanie uzupełniające audiometrię tonalną. Pozwala ona ustalić socjalną wydolność słuchu, czyli zdolność do komunikowania się w życiu codziennym. Ocenia nie tylko poziom słyszenia, ale także – w odróżnieniu od audiometrii tonalnej – poziom rozumienia słów złożonych z wielu dźwięków.
Na czym polega audiometria mowy?
Jest to badanie subiektywne, wymaga zaangażowania i współpracy ze strony pacjenta – powinien on być skoncentrowany na badaniu i posiadać zdolności komunikacyjne. Odbywa się w pomieszczeniu zwanym kabiną ciszy. Zadaniem badanego jest powtarzanie, usłyszanych przez słuchawki głosek, sylab, słów i zdań. Wynik przedstawia się w formie krzywej nazywanej krzywą artykulacyjną. W ten sposób można oznaczyć:
- Próg wykrywania mowy (SDT). Najmniejsza głośność mowy, przy której badany zauważa 50% sygnałów – już słyszy słowa, ale jeszcze ich nie rozumie.
- Próg rozumienia mowy (SRT). Najmniejsza głośność mowy, przy której badany prawidłowo powtarza połowę usłyszanych słów.
- Ubytek słuchu dla mowy. Różnica pomiędzy SRT pacjenta a SRT osoby o prawidłowym słuchu.
- Największe procentowe rozpoznawanie mowy (DS.). Największy procent zrozumiałości mowy otrzymany bez względu na głośność mowy.
- Próg komfortu dla mowy (MCL). Minimalny poziom ciśnienia akustycznego, przy którym osiągnięto najlepsze rozpoznawanie mowy.
- Próg nieprzyjemnego słyszenia (UCL). Poziom, przy którym słyszenie wywołuje dyskomfort.
W badaniu audiometrii mowy wykorzystuje się testy słowne, testy liczbowe, testy logatomowe i testy zdaniowe.
Testy liczbowe (listy liczebnikowe)
Liczby wykorzystywane są w audiometrii od wielu lat. Służą do określania zrozumiałości mowy, używa się je w celach klinicznych i w badaniach przesiewowych słuchu. Testy liczbowe (zestawy liczb dwucyfrowych) stosowane są w codziennej praktyce audiologicznej i protetycznej. Ze względu na to, że nie są zrównoważone, ich wartość diagnostyczna jest ograniczona. Najczęściej wykorzystywane są w badaniach przesiewowych. Są również testy oparte na tzw. trypletach cyfrowych. Pacjentowi prezentuje się ciąg trzech cyfr (np. dwa – pięć – trzy), a jego zadaniem jest powtórzenie ich w niezmienionej kolejności.
Testy słowne (listy artykulacyjne)
Testy słowne są tak dobrane, aby były reprezentatywne dla całego zasobu wyrazowego danego języka. Powinny być zrównoważone fonematycznie, semantycznie i akustycznie. Słowa w zestawach są jedno- lub wielosylabowe. O miejscu uszkodzenia układu słuchowego wnioskuje się z przebiegu krzywych artykulacyjnych wyznaczonych dla zrównoważonych fonetycznie słów jednosylabowych.
Testy logatomowe
W tym wypadku do badania rozumienia mowy używane są wyrazy utworzone z sylab występujących w danym języku, ale w połączeniu nic nie znaczące, bezsensowne. Wynik testu jest bardziej obiektywny, bo badany nie może wspomagać się znajomością języka w procesie rozumienia mowy.
Testy zdaniowe
W takich badaniach podaje się całe zdania, które pacjent zapisuje lub powtarza. Czasami zadaje się proste pytania, na które odpowiedź może być tylko jedna.
Wskazania do audiometrii słownej
- Podejrzenie występowania niedosłuchu,
- Opóźnienia w rozwoju mowy,
- Wady wymowy,
- Zawroty głowy,
- Zaburzenia koncentracji słuchowej,
- Zaburzenia równowagi,
- Podejrzenie centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego.
Przeciwwskazania do audiometrii słownej
Badanie jest bezpieczne, nieinwazyjne i bezbolesne. Tylko osoby cierpiące na klaustrofobię mogą mieć problemy, bo odbywa się ono w ciasnej kabinie. Audiometrii słownej nie wykonuje się u dzieci poniżej szóstego roku życia i u osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi.
Przygotowanie pacjenta do audiometrii mowy
Badanie nie wymaga specjalnych przygotowań. Jednak wcześniej należy zbadać stan zewnętrznego przewodu słuchowego i błony bębenkowej. Perforacja błony, nadmiar woskowiny czy ciało obce w uchu mogą zafałszować wyniki. Także wcześniejsza ekspozycja na hałas powoduje czasowe podniesienie progu słyszenia – warto jej unikać przed badaniem. Pacjent nie powinien być zmęczony, a przed badaniem trzeba sprawdzić, czy jest w stanie zrozumieć i powtórzyć nadawany materiał słowny. Audiometria mowy powinna być poprzedzona audiometrią tonalną, a ich wyniki muszą być interpretowane łącznie.
Audiometria mowy w wolnym polu
W trakcie badania pacjent nie przebywa w specjalnej kabinie audiometrycznej i nie korzysta ze słuchawek. Powtarza słowa, które są emitowane przez głośniki (podłączone do audiometru) umieszczone po obu jego stronach w odległości ok. 1 m. Badanie pozwala określić stopień rozumienia mowy przy różnym jej natężeniu. Ma szczególne znaczenie dla osób korzystających z aparatów słuchowych. Dzięki niemu można sprawdzić, czy urządzenia są odpowiednio dopasowane i ustawione. Bardzo ważne jest by ustawienia, były adekwatne do aktualnego niedosłuchu.
Zastosowanie wolnego pola ułatwia również badanie słuchu u dzieci. Specjalista obserwuje, jak dziecko reaguje na dźwięki wydobywające się z głośników. Takim badaniem jest na przykład audiometria behawioralna (BOA), audiometria wzmocniona wizualnie (VRA) czy audiometria zabawowa. Wolne pole ma tę zaletę, że lekarz może obserwować reakcje dziecka bez konieczności zakładania przez nie słuchawek testowych (małe dzieci przeważnie boją się słuchawek audiometrycznych i nie chcą ich zakładać). Wadą wolnego pola jest to, że biegły nie jest w stanie dokładnie określić, jakie dźwięki dziecko słyszy przez prawe ucho, a jakie przez lewe ucho. Głośniki swobodnie przekazują dźwięk do pomieszczenia, a dziecko odbiera go obydwoma uszami jednocześnie. U niemowląt i młodszych dzieci do określenia progów słyszenia stosuje się audiometrię behawioralną, audiometrię wzmocnionego wzroku i audiometrię zabawy.
W jakim celu wykonuje się audiometrię mowy?
Audiometria mowy jest wykorzystywana do:
- jakościowej i ilościowej oceny niedosłuchu w warunkach naturalnych, laboratoryjnych i w szumie.
- Sprawdzenia funkcjonowania układu słuchowego – wydolności całej drogi słuchowej, od ucha zewnętrznego aż do ośrodków słuchu w mózgu.
- Diagnostyki uszkodzeń słuchu – przewodzeniowych, odbiorczych (ślimakowych i pozaślimakowych), centralnych oraz psychogennych.
- Protezowania słuchu – uzyskania danych potrzebnych do doboru odpowiedniego aparatu słuchowego czy implantu ślimakowego.
- Rehabilitacji audytywnej i audiowizualnej.
Audiometria mowy wykonywana jako badanie profilaktyczne słuchu pozwala na wczesne wykrycie ewentualnego niedosłuchu, co ułatwia leczenie i zapobieganie pogłębianiu się problemu.