Przeciętnemu człowiekowi trudno to sobie wyobrazić, ale istnieją ludzie, którzy posiadają zdolność widzenia dźwięków, słyszenia obrazów, czy czucia zapachu kolorów. Wbrew pozorom, nie są to rzadkie przypadki. Synestetami byli, między innymi, Nikołaj Rimski – Korsakow, Vladimir Nabokov, Paul Klee i Franciszek Liszt, a współcześnie są Lady Gaga czy Stevie Wonder. Z synestezją można zupełnie normalnie żyć i co więcej, otaczający nas świat poznawać na wielowymiarowym poziomie. Synestezja przestaje być uznawana za schorzenie.
Synestezja – co to jest?
Słowo to pochodzi z języka greckiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza „równoczesne postrzeganie”. Jest to zdolność pozwalająca na odbieranie danego bodźca nie tylko jednym zmysłem np., widząc jakiś obraz, słyszy się jednocześnie dźwięk, z którym ten obraz się kojarzy. Przypadek najbardziej rozległej synestezji opisał rosyjski psycholog Aleksandr Łurija. Jedno zdanie najlepiej ten przypadek charakteryzuje: „Każdy słyszany przez niego dźwięk łączył się jednocześnie z kolorem, światłem, smakiem i dotykiem”.
Osoby uzależnione od haszyszu również przeżywają doznania międzyzmysłowe, także stan po zażyciu LSD podobny jest do synestezji.
Przyczyny synestezji
Istnieją teorie tłumaczące zjawisko synestezji:
- Według Simona Barona – Cohena, mózg synestetów charakteryzuje się występowaniem dodatkowych połączeń synaptycznych, nieistniejących w mózgach innych ludzi.
- Druga teoria mówi, że mieszanie się odbieranych doświadczeń wynika z zachwianej równowagi pomiędzy hamowaniem i wyciszaniem impulsów w mózgu.
- Inna hipoteza zakłada, że wszyscy rodzą się z dodatkową liczbą połączeń między neuronami, które utrzymują się do trzeciego miesiąca życia, a potem zanikają, ale nie u wszystkich ludzi.
- Uważa się, że synestezja jest uwarunkowana genetycznie, ale tak naprawdę nie odkryto jeszcze w stu procentach pewnych przyczyn tego zjawiska.
Rodzaje synestezji
Około 4% populacji doświadcza jakiejś formy synestezji. Dotychczas opisano ponad sześćdziesiąt jej odmian.
- Jednym z najpopularniejszych rodzajów jest synestezja typu grafen – kolor. Wyrazy, litery i cyfry objawiają się wtedy w różnych barwach.
- Równie powszechną formą jest chromestezja, czyli barwne słyszenie. Poszczególne kolory przypisane są do każdego usłyszanego dźwięku. Podczas słuchania muzyki – tonacje muzyczne także mają konkretne barwy.
- Osoba z synestezją słuchowo – dotykową doświadcza wrażenia dotyku, gdy docierają do niej jakieś dźwięki. Może odczuwać także dreszcze lub zimno bądź ciepło.
- W synestezji leksykalno – smakowej słowa mają konkretne smaki.
- Ludzie dotknięci synestezją audiomotoryczną odczuwają przymus przyjęcia konkretnej pozycji w zależności od usłyszanego dźwięku.
- Synestezja lustrzana. Synestetyk widząc, że ktoś np. drapie się po głowie, również odczuwa drapanie głowy.
Czy synestezji można się nauczyć?
Na świecie przeprowadzono wiele eksperymentów. Okazało się, że stan przypominający synestezję można osiągnąć poprzez trening i ćwiczenia. Także po hipnozie mogą pojawić się doświadczenia synestezyjne. Niektórzy naukowcy twierdzą, że synestezja będzie jedną z podstawowych cech człowieka przyszłości.
Czy synestezja to choroba?
W obecnych czasach synestezja nie jest uznawana za chorobę. Jest uwarunkowana genetycznie i zazwyczaj rozwija się od wczesnego dzieciństwa. Synesteta jest przyzwyczajony do takiego sposobu postrzegania i często nawet nie zdaje sobie sprawy, że inne osoby tak nie odczuwają. Nie traktuje swojego daru jako przypadłości. Często osiąga sukcesy w dziedzinach artystycznych, zwłaszcza związanych z muzyką. Czasami jednak doznania synestetyczne bywają nieprzyjemne i zbyt intensywne – w takich wypadkach warto poszukać pomocy. Jeżeli synestezja pojawi się nagle, wtedy niezbędna jest wizyta u lekarza. Może być objawem choroby, a lekarz powinien dokonać pogłębionej diagnostyki występujących symptomów. Także osoby, które od dzieciństwa doświadczają synestezji, w przypadku pojawienia się dodatkowych objawów, powinny udać się do lekarza.
Bibliografia
- https://www.kul.pl/files/714/media/4.45.2002.art.6.pdf.pdf
- Sam Kean „Dziwne przypadki ludzkiego umysłu”. Wydawnictwo JK, 2017 r.
- Rogowska A. „Synestezja”. Wydawnictwo Politechniki Opolskiej, 2007 r.
