Ucho środkowe to przestrzeń wypełniona powietrzem, oddzielona od zewnętrznego przewodu słuchowego cienką błoną bębenkową. Jest ono połączone z nosogardłem przez trąbkę słuchową (Eustachiusza), która odpowiada za prawidłową wentylację i odprowadzanie płynów. Kiedy trąbka nie działa poprawnie, płyn może gromadzić się w uchu środkowym, powodując ból, infekcje i problemy ze słuchem. Drenaż ucha polega na nacięciu błony bębenkowej i jego usunięciu. W razie potrzeby wprowadza się małą rurkę drenażową, która zapobiega ponownemu gromadzeniu się płynu.
Myringotomia (paracenteza)
Myringotomia to chirurgiczny zabieg polegający na wykonaniu niewielkiego nacięcia w błonie bębenkowej w celu odprowadzenia nagromadzonego płynu (ropnego, surowiczego lub krwistego) z ucha środkowego. Procedura jest szybka i zwykle przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, w zależności od wieku pacjenta i stopnia skomplikowania zabiegu.
- Przygotowanie do zabiegu. Lekarz otorynolaryngolog ocenia objawy, przeprowadza badanie otoskopowe i ewentualne testy słuchu. W niektórych przypadkach wykonuje się badanie tympanometryczne, aby ocenić ciśnienie w uchu środkowym.
- Wybór znieczulenia. U dzieci (zazwyczaj) zabieg przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. U dorosłych może być stosowane znieczulenie miejscowe, ponieważ procedura jest szybka i mało bolesna.
- Przygotowanie pacjenta. Pacjent jeśli wymaga znieczulenia ogólnego, powinien być na czczo przed zabiegiem. U dorosłych i starszych dzieci często nie jest konieczne specjalne przygotowanie.
- Nacięcie błony bębenkowej. Chirurg używa specjalnego narzędzia do wykonania niewielkiego nacięcia w dolnej części błony bębenkowej. Ma ono zwykle długość 2-3 mm.
- Odprowadzenie płynu. Za pomocą ssaka chirurg usuwa płyn (ropa, surowiczy wysięk lub krew) nagromadzony w uchu środkowym.
- W większości przypadków nacięcie pozostawia się, aby naturalnie się zagoiło w ciągu kilku dni lub tygodni.
- Czas trwania zabiegu. Sam zabieg trwa zwykle 5-10 minut. W przypadku znieczulenia ogólnego czas całej procedury (wliczając przygotowanie i wybudzenie) może wynosić 30-60 minut.
- Zalety myringotomii. Szybka ulga w bólu i poprawa słuchu. Zabieg jest małoinwazyjny — nie wymaga długiego okresu rekonwalescencji.
Myringotomia jest procedurą bezpieczną, ale jak każdy zabieg chirurgiczny, wiąże się z ryzykiem, które w tym przypadku jest niewielkie:
- Krwawienie. Zwykle niewielkie i krótkotrwałe.
- Infekcja. Czasami może wystąpić infekcja miejsca nacięcia.
- Perforacja błony bębenkowej. W rzadkich przypadkach otwór może nie zamknąć się samoistnie.
- Blizny na błonie bębenkowej. Zazwyczaj nie wpływają one na jakość słuchu
Po zabiegu pacjent powinien unikać wnikania wody do ucha (np. podczas kąpieli). W razie wycieku płynu z ucha lub pojawienia się bólu należy skonsultować się z lekarzem. Większość pacjentów może wrócić do codziennych zajęć już następnego dnia.
Tympanostomia
Tympanostomia to procedura rozszerzająca myringotomię. Polega na założeniu rurki drenażowej (tzw. rurki tympanostomijnej) w błonie bębenkowej. Zabieg ma na celu zapewnienie długotrwałego odpływu płynu z ucha środkowego oraz jego wentylacji. Tympanostomia jest szczególnie skuteczna w leczeniu przewlekłego wysiękowego zapalenia ucha środkowego i nawracających infekcji. Przygotowanie pacjenta i znieczulenie przebiega tak samo jak w przypadku myringotomii.
- Myringotomia. Zabieg rozpoczyna się od wykonania małego nacięcia w błonie bębenkowej i usunięcia płynu zgromadzonego w uchu środkowym.
- Założenie rurki drenażowej. W nacięcie w błonie bębenkowej wstawiana jest rurka tympanostomijna, która zapewnia stały odpływ płynu i wentylację ucha środkowego. Rurki mogą być wykonane z różnych materiałów, takich jak plastik, metal czy silikon. Ich średnica może wynosić od 0,8 mm (dla niemowląt i małych dzieci) do 1,5 mm (standardowy rozmiar dla dorosłych).
- Krótkoterminowe rurki. Używane w większości przypadków, wypadają samoistnie po 6-12 miesiącach.
- Długoterminowe rurki. Stosowane w przypadku przewlekłych schorzeń lub trudności w wentylacji ucha, pozostają w uchu nawet przez kilka lat i wymagają usunięcia przez lekarza.
- Zalety tympanostomii. Ulga od objawów, poprawa słuchu, minimalizacja ryzyka trwałych uszkodzeń ucha środkowego.
Podobnie jak myringotomia, tympanostomia jest bezpiecznym zabiegiem, ale może wiązać się z niewielkim ryzykiem.
- Mogą wystąpić infekcje wokół rurki, które zazwyczaj są leczone antybiotykami.
- Wycieki z ucha. Często przejściowe, nie wymagające interwencji.
- Trwała perforacja błony bębenkowej. Otwór w błonie bębenkowej może się nie zamknąć po usunięciu rurki, co wymaga dalszego leczenia chirurgicznego.
- Blizny na błonie bębenkowej. Niewielkie zmiany mogą powstać w wyniku wielokrotnych zabiegów, choć rzadko wpływają na słuch.
- Rurki mogą wypaść wcześniej niż oczekiwano, co czasami wymaga powtórzenia procedury.
Po zabiegu pacjent powinien unikać dostawania się wody do ucha np. podczas kąpieli czy pływania. Konieczne są regularne wizyty u otorynolaryngologa w celu monitorowania stanu rurki i ucha środkowego. Rurki pozostają w uchu średnio od 6 miesięcy do 1 roku, a w przypadku rurek długoterminowych rurek — nawet przez kilka lat, zanim zostaną usunięte.
Kiedy wykonuje się drenaż ucha?
Drenaż ucha jest wskazany w sytuacjach, gdy w uchu środkowym gromadzi się płyn lub ropa.
- Ostre zapalenie ucha środkowego z nagromadzeniem ropy. Infekcja bakteryjna lub wirusowa w uchu środkowym, prowadzi do stanu zapalnego i tworzenia ropnej wydzieliny. Objawy to silny ból ucha, wysoka gorączka, niedosłuch (przejściowy) i wyciekanie płynu z ucha (w przypadku perforacji błony bębenkowej). Drenaż stosuje się, aby odprowadzić ropę i zmniejszyć ciśnienie w uchu.
- Wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Gromadzenie się płynu w uchu środkowym bez objawów ostrego zapalenia, często w wyniku dysfunkcji trąbki słuchowej. Wywołuje uczucie pełności w uchu i pogorszenie słuchu (spowodowane obecnością płynu).
- Przewlekłe zapalenie ucha środkowego. Nawracające infekcje lub długotrwałe zapalenie ucha środkowego może powoduje trwałe zmiany w uchu. Aby temu zapobiec i ograniczyć nawroty infekcji stosuje się drenaż.
- Infekcje powikłane perforacją błony bębenkowej. Drenaż zapewnia prawidłowe gojenie błony bębenkowej i ogranicza ryzyko nawrotu infekcji.
- Przewlekła dysfunkcja trąbki słuchowej. Niewydolność trąbki słuchowej prowadzi do zaburzeń wentylacji ucha środkowego i gromadzenia się płynów. Drenaż przywraca prawidłową wentylację i pozwala odprowadzić zalegający płyn.
- Zapalenie wyrostka sutkowatego. Jest to poważne powikłanie zapalenia ucha środkowego. W przypadku silnego bólu, gorączki i obrzęku, drenaż pomaga w zmniejszeniu ciśnienia i infekcji w obrębie ucha.
Każda z tych sytuacji wymaga konsultacji z otorynolaryngologiem, który oceni potrzebę drenażu i przeprowadzi odpowiednią procedurę.
Jak działa rurka drenażowa?
Rurka drenażowa (tympanostomijna) jest małym, cylindrycznym urządzeniem, które umieszcza się w błonie bębenkowej po przeprowadzeniu zabiegu myringotomii (nacięcia błony bębenkowej).
- Wentylacja ucha środkowego. Zapewnia stały dostęp powietrza do ucha środkowego. Poprzez utworzenie małego otworu w błonie bębenkowej, rurka umożliwia prawidłową wentylację i wyrównanie ciśnienia wewnątrz ucha środkowego, co zapobiega gromadzeniu się płynów.
- Odprowadzanie płynów. Umożliwia odpływ płynów (wysięku, ropy, krwi) z ucha środkowego na zewnątrz, zapobiegając ich dalszemu gromadzeniu się w jamie bębenkowej. To odciążenie pomaga w redukcji stanu zapalnego, bólu i ciśnienia.
- Dzięki rurce, która pełni funkcję wentylacyjną, zapobiega się niekontrolowanym uszkodzeniom błony bębenkowej. Zmniejsza to ryzyko jej perforacji lub uszkodzeń związanych z nadmiernym ciśnieniem.
Rurki drenażowe pozostają w uchu przez dłuższy czas (zwykle od kilku miesięcy do roku), umożliwiając długotrwały drenaż i wentylację. W razie potrzeby mogą być wymieniane.
Podsumowanie
Myringotomia to podstawowy zabieg stosowany w sytuacjach nagłych, kiedy konieczne jest szybkie usunięcie płynu lub ropy z ucha środkowego. Tympanostomia to bardziej zaawansowana procedura, której celem jest długotrwała poprawa wentylacji ucha i zapobieganie nawrotom schorzeń. Oba zabiegi to skuteczne metody leczenia problemów z uchem środkowym i są szczególnie istotne dla dzieci, u których zapalenia ucha środkowego występują częściej niż u dorosłych i może prowadzić do opóźnień w rozwoju mowy oraz zaburzeń słuchu. Zastosowanie drenażu w takich przypadkach pomaga w szybkim powrocie do zdrowia, zmniejsza liczbę nawrotów infekcji i pozwala uniknąć długotrwałego leczenia farmakologicznego, które wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych.
