Halucynacje (omamy) to fałszywe doznania zmysłowe, które wydają się być prawdziwe, ale w rzeczywistości nie istnieją. Pojawiają się bez wystąpienia zewnętrznego bodźca. Omamy mogą być słuchowe, wzrokowe, smakowe, węchowe, a także dotykowe. Tego typu zaburzenia poznawcze charakteryzują się silnym przekonaniem o realności doświadczanych doznań. Trudno przekonać chorego, że dźwięki, obrazy czy odczucia są wyimaginowane.
Omamy słuchowe należą do najczęściej występujących halucynacji. Słyszane głosy mogą być wrogie, prowokować do nieracjonalnych zachowań, wywoływać lęk i poczucie zagrożenia. Należy także pamiętać, że halucynacje bywają objawem schorzeń niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet życia.
Rodzaje halucynacji słuchowych
Halucynacje słuchowe zaliczane są do objawów pozytywnych (wytwórczych) podstawowej choroby. Omamy mogą być elementarne (proste dźwięki, np. gwizdy, stuki, odgłos kroków czy kapiącej wody) oraz złożone. Omamy złożone dzielimy na:
- Omamy w pierwszej osobie (słyszalne myśli). Pacjent słyszy swoje myśli, zanim zostaną wypowiedziane. Jest to tzw. echo myśli.
- Omamy w drugiej osobie. Chory słyszy głosy, które zwracają się bezpośrednio do niego — krytykują, chwalą lub wydają polecenia. Mogą mieć wydźwięk groźny, przyjazny, a także obojętny.
- Omamy w trzeciej osobie. Pacjent słyszy głosy osób trzecich, które rozmawiają o nim, komentując jego myśli i zachowania.
Przyczyny halucynacji słuchowych
- Zaburzenia psychiczne. Psychoza, schizofrenia, tożsamość dysocjacyjna, choroba afektywna dwubiegunowa czy ciężka depresja — jednym z objawów tych chorób mogą być omamy słuchowe.
- Zespół stresu pourazowego. Halucynacje słuchowe mogą pojawić się u ofiar przestępstw, żołnierzy — weteranów wojen, ofiar klęsk żywiołowych i wypadków.
- Wada słuchu. Omamy słuchowe mogą pojawić się u osób zmagających się z niedosłuchem. W takim wypadku warto skontaktować się z protetykiem słuchu — skutecznym sposobem na halucynacje może być zastosowanie aparatów słuchowych.
- Halucynacje muzyczne i szumy uszne. Trwały ubytek słuchu bywa także przyczyną tzw. halucynacji muzycznych (chory słyszy muzykę pomimo braku zewnętrznych bodźców) i szumów usznych. Wprawdzie szumy uszne nie są uznawane za omamy, ale mogą sprzyjać pojawianiu się „głosów w głowie”. Tutaj również warto rozważyć zastosowanie aparatów słuchowych, po konsultacji ze specjalistą.
- Sen. Halucynacje słuchowe mogą przytrafić się także całkowicie zdrowemu człowiekowi. Często występują na granicy jawy i snu — w trakcie zapadania w sen lub wybudzania się z niego.
- Zakażenia i gorączka. Niektóre infekcje, np. zapalenie opon mózgowych, mogą wywołać percepcję nieistniejących dźwięków. Także wysoka gorączka może być tego przyczyną.
- Choroby neurologiczne. Halucynacje słuchowe często występują w przebiegu takich chorób jak epilepsja, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera i demencja starcza.
- Alkoholizm. W trakcie choroby alkoholowej występują głównie omamy wzrokowe, ale mogą pojawić się również halucynacje słuchowe — nierzadko zdarzają się przez wiele lat, nawet po pokonaniu nałogu.
- Zaburzenia pracy tarczycy. Zwłaszcza obrzęk śluzowaty tego organu sprzyja pojawieniu się omamów słuchowych.
- Leki halucynogenne. Halucynacje (także słuchowe) są najczęstszym skutkiem ubocznym leków przepisywanych na psychozę, epilepsję i depresję.
- Migreny. Osoby cierpiące na uporczywe migreny, często skarżą się także na omamy wzrokowe lub słuchowe.
- Substancje halucynogenne (np. ecstasy czy LSD). Halucynacje mogą pojawiać się nie tylko w trakcie brania narkotyków, ale także po wyjściu z uzależnienia.
Możliwe skutki halucynacji słuchowych
Halucynacje słuchowe mogą wywoływać lęk, dezorientację, niskie poczucie własnej wartości, stres, depresję, a nawet myśli samobójcze. Mogą powodować kłopoty w codziennym funkcjonowaniu — utrudniać prowadzenie samochodu, wykonywanie pracy czy spełnianie obowiązków rodzinnych.
Diagnostyka i leczenie halucynacji słuchowych
Podstawowym warunkiem prawidłowego leczenia halucynacji słuchowych jest wykrycie przyczyny. Nie wolno ich ignorować, mogą być skutkiem rozwoju poważnych schorzeń, nawet zagrażających życiu. Diagnostyka może obejmować:
- Wywiad lekarski,
- ocena stanu psychicznego pacjenta,
- badania neurologiczne przeprowadzane w celu wykluczenia ewentualnych chorób,
- badania słuchu (audiometria, emisje otoakustyczne, słuchowe potencjały wywołane). Niedosłuch jest częstą przyczyną halucynacji słuchowych.
Omamy słuchowe są tylko objawem innego schorzenia. Leczenie polega na zwalczaniu choroby, która wywołuje ten objaw. Oczywiście nie się tego zrobić w warunkach domowych, konieczna jest interwencja lekarska. Czasami rozwiązanie jest proste. Jeżeli przyczyną jest przyjmowanie leków halucynogennych — zmiana dawki często eliminuje lub łagodzi problem. Jednak poważne schorzenia psychiczne, laryngologiczne czy neurologiczne wymagają odpowiedniej terapii i leczenia farmakologicznego.
Ważną rolę w procesie leczenia odgrywa również otoczenie osoby doświadczającej halucynacji słuchowych. Empatia, zrozumienie i wsparcie ze strony najbliższych — rodziny i przyjaciół — pozytywnie wpływa na stan psychiczny chorego, bardzo ułatwiając terapię.
Bibliografia
- Adam Bilikiewicz, Włodzimierz Strzyżewski: „Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny”. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1992r.
- https://www.psychiatria.com.pl/artykul.php?a=871
