Prawidłowo działający zmysł słuchu ma decydujący wpływ na zdolność uczenia się i komunikację z otoczeniem. Pierwsze miesiące życia to tzw. złoty okres rozwoju mowy. W tym czasie mózg niemowlęcia „uczy się” słyszeć – sprawny narząd słuchu zapewnia odpowiednie tempo rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego dziecka.
Niestety, zdarza się, że dziecko urodzi się z niedosłuchem. Statystycznie stwierdza się 2 – 4 takie przypadki na tysiąc urodzeń. Wczesne wykrycie wady słuchu umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia i rehabilitacji. Dlatego w Polsce, w 2002 roku, wprowadzono program powszechnych, przesiewowych badań słuchu u noworodków.
Przesiewowe badanie słuchu u noworodków
Przesiewowe badanie słuchu — test diagnostyczny, który pozwala wcześnie wykryć ewentualne problemy ze słyszeniem u noworodka. Może odbywać się na trzech poziomach:
- Pierwszy poziom referencyjności.
- Drugi poziom referencyjności.
- Trzeci poziom referencyjności.
Pierwszy poziom referencyjności
Jest to tzw. badanie emisji otoakustycznej (OAE). Przeprowadza się je najpóźniej w trzecim dniu po urodzeniu dziecka (jeszcze na oddziale położniczym), gdy mamy pewność, że przewody słuchowe są wolne od mazi porodowej. Jest bezbolesne i trwa około 5 minut. W uchu badanego dziecka umieszcza się specjalną słuchawkę i włącza impulsy dźwiękowe. Docierają one do ucha wewnętrznego, które powinno odpowiadać echem. Jeżeli reakcja jest prawidłowa, dziecko otrzymuje niebieski certyfikat wklejany do książeczki zdrowia.
Zły wynik OAE nie musi świadczyć o wadzie słuchu. Przyczyną może być także niespokojne zachowanie dziecka w trakcie badania, zatkane chwilowo ucho lub zakłócenia zewnętrzne. W przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości przeprowadzana jest dalsza diagnostyka. Jest ona również wskazana dla noworodków, u których stwierdzono czynniki ryzyka wystąpienia niedosłuchu.
Czynniki ryzyka wystąpienia niedosłuchu u noworodków
- Niska waga urodzeniowa (poniżej 1500 gramów),
- Nasilona żółtaczka przebiegająca z wysokim stężeniem bilirubiny,
- Wady wrodzone,
- Uwarunkowania genetyczne (niedosłuch występujący w rodzinie),
- Niedotlenienie w czasie porodu,
- Niska punktacja APGAR (poniżej 4 w pierwszej minucie lub poniżej 6 w piątej minucie życia),
- Wcześniactwo (urodzenie przed 33 tygodniem ciąży),
- Leki ototoksyczne (stosowane przez matkę w czasie ciąży),
- Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych,
- Sztuczna wentylacja trwająca co najmniej 5 dni,
- Infekcja TORCH.
Noworodki, których test OAE wypadł niepomyślnie oraz obciążone czynnikami ryzyka wystąpienia niedosłuchu, powinny być objęte badaniami z drugiego poziomu referencyjności. Przy wypisie ze szpitala wkleja im się żółty certyfikat do książeczki zdrowia.
Drugi poziom referencyjności
Diagnostyka dokonywana jest w ośrodkach laryngologiczno — audiologicznych. Powtórnie wykonuje się badanie emisji oto akustycznej oraz tympanometrię, ABR i behawioralną audiometrię obserwacyjną. Wszystkie te badania są obiektywne (nie wymagają współpracy ze strony małego pacjenta), nieinwazyjne i bezbolesne. Najlepiej wykonywać je w czasie snu.
- Tympanometria. Jest to badanie pozwalające ocenić stan ucha środkowego. Bezpośrednio do kanału słuchowego niemowlęcia wprowadza się sondę, która emituje ton o częstotliwości ok. 1000Hz. Wynik badania przedstawiony jest w formie wykresu – tympanogramu. Pozwala to wykryć różne rodzaje niedosłuchu, a także inne schorzenia, np. wysiękowe zapalenie ucha środkowego czy niedrożność trąbki Eustachiusza.
- Badanie słuchowych potencjałów wywołanych — ABR. Na uszach dziecka umieszcza się specjalne słuchawki, a do skóry głowy przykleja elektrody rejestrujące. Rejestrują one potencjały elektryczne wywołane na każdym odcinku drogi słuchowej przez krótkotrwałe impulsy dźwiękowe emitowane do uszu pacjenta. Specjalistyczny system komputerowy analizuje wyniki i na ich podstawie można określić próg słyszenia dla różnych częstotliwości, a także miejsca ewentualnego uszkodzenia słuchu.
- Behawioralna audiometria obserwacyjna — BAO. Wykonywana jest w celu uzupełnienia i/lub potwierdzenia wyników badań przedstawionych wyżej. Polega na obserwacji mimowolnych reakcji dziecka na bodźce dźwiękowe.
Prawidłowe wyniki powyższych badań świadczą, że dziecko słyszy dobrze. Żółty certyfikat w książeczce zdrowia zostaje zmieniony na certyfikat niebieski. Jeżeli laryngolog stwierdzi trwałe uszkodzenie słuchu dziecka, konieczne jest przejście do następnego etapu.
Trzeci poziom referencyjności
W przypadku nieodwracalnego uszkodzenia słuchu niemowlaka, o dalszym postępowaniu decyduje specjalista audiolog. Może wystawić zlecenie na aparat słuchowy lub skierować na chirurgiczny zabieg wszczepienia implantu ślimakowego.
W przypadku niemowląt z trwałym niedosłuchem ważne jest by decyzja o protezowaniu słuchu aparatem słuchowym zapadła jak najszybciej, jeszcze przed ukończeniem szóstego miesiąca życia. Dobre słyszenie jest podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka. Współczesna technologia pozwala na zdrowy rozwój dzieci nawet z głębokim niedosłuchem.
Dobór i dopasowanie aparatu słuchowego warto powierzyć specjaliście — protetykowi słuchu. Profesjonalista właściwie dopasuje i ustawi aparat – tak by działał jak najlepiej. Zapewnia również późniejszą opiekę protetyczną i bezpłatny cykliczny przegląd aparatu słuchowego.
Ważne!
Prawidłowy wynik przesiewowego badania słuchu noworodka, nie zwalnia rodziców z obowiązku zachowania czujności. Problemy ze słuchem mogą wystąpić również w późniejszej fazie życia niemowlęcia. Bardzo trudno je zdiagnozować na podstawie obserwacji dziecka. Dlatego warto powtarzać badania cyklicznie.
